styczeń 2023

Co masz zrobić dzisiaj, zrób pojutrze – będziesz miał dwa dni wolnego, czyli czym jest „zwlekający mózg”[1].

            Mózg człowieka można postrzegać jako swoiste centrum dowodzenia całym organizmem człowieka, a jego wyjątkowe możliwości obserwować w każdej dziedzinie nauki. Dlaczego zatem są rzeczy, których wykonanie odkładamy na później, co nierzadko wiąże się z negatywnymi konsekwencjami? 

            Zjawisko częstego odwlekania realizacji zadań nazywane przez badaczy jest prokrastynacją. Jednak to nie zostawianie spraw do załatwienia na ostatnią chwilę jest wyznacznikiem posiadania syndromu studenta. Naukowcy uważają, że by móc mówić o tym zjawisku, należy być w pełni świadomym negatywnych konsekwencji z tym związanych. Odwlekanie to często także strategia działania, szczególnie dla osób, które mają świadomość, że najefektywniej pracują pod presją czasu. Osoby, które prokrastynują, odwlekają, mimo, że tego nie chcą robić, ponieważ zdają sobie sprawę z szeregu przykrych możliwych konsekwencji.

Ile razy nieumyte okna, niewyprane firanki czy niezmyte podłogi przeszkodziły nam w wykonaniu zadania, które już dawno powinniśmy skończyć? Ile razy powtarzaliśmy, jeszcze kawa, ciastko i ostatni odcinek serialu i się za to zabieram? Ile razy różne myśli dotyczące przyszłości i naszych planów powodowały, że budziliśmy się z ręką w nocniku? Pojawiające się ruminacje, czyli automatyczne, negatywne myśli związane z nadmiernym analizowaniem i rozpamiętywaniem niektórych faktów również utrudniają rozpoczęcie pracy. Myśli i działania odciągające nas od wykonania zadania są jak koty – kierują się własnymi planami, pojawiają się znikąd i skutecznie utrudniają realizację zamierzonych planów. Dlaczego tak się dzieje? Prokrastynacja związana jest z intensywniejszą aktywacją tych struktur mózgu, które wchodzą w skład „sieci stanu początkowego”[2]. Sieć ta zlokalizowana jest w różnych częściach kory mózgowej. Jej aktywacja rozpoczyna się w momencie, w którym nie skupiamy się na żadnej konkretnej aktywności. W momencie otrzymania relatywnie trudnego zdania, które wymaga koncentracji aktywność sieci początkowej powinna spaść, jednak u osób z trudnościami ze skupieniem uwagi efekt ten jest słabszy. Warto zaznaczyć, że zwlekający mózg nie jest leniwy[3].  Prokrastynatorzy odwlekają działanie ze względu na możliwość pojawienia się negatywnych emocji, leniuchowanie natomiast wywołuje przyjemność z powodu braku podejmowania aktywności.

Osoby o wysokiej umiejętności samokontroli zdecydowanie lepiej radzą sobie z wykonywaniem zadań na czas. Za naszą samokontrolę również odpowiada mózg – jego obojętność lub aktywność jako odpowiedź na docierające bodźce a w efekcie wyhamowanie reakcji i kontrolę zachowania.

Coraz częściej spotkać można się z terminem cyberprokrastynacja, który odnosi się do zwlekania spowodowanego przebywaniem w mediach społecznościowych. Zajmowanie się „ważnymi” sprawami jest tylko złudzeniem, które nie przybliża do wykonania zadania.

Nie ma idealnych, uniwersalnych wskazówek dla wszystkich, można jednak podjąć pewne działania, które zwiększą efektywność wykonywanych zadań. Jak zatem radzić sobie z prokrastynacją?

1. Nie utrudniaj – zorganizuj przestrzeń do pracy tak, aby wyeliminować jak najwięcej dystraktorów. Wyłącz dźwięki telefonu, a jeśli przeszkadzają nam niewyprane firanki i inne domowe obowiązki do zrobienia na już – warto odwiedzić bibliotekę.
2. Nagródź się za wykonane zadanie – osoby prokrastynujące są bardziej wrażliwe na karę, a myśl o niepowodzeniu może paraliżować. Dobrze jest podzielić zadanie na etapy, tak by planować ich realizację z wyprzedzeniem i móc osiągnąć cel w terminie.
3. Wyśpij się – zregenerowany organizm wykazuje mniejszą podatność na prokrastynację. Niedobory snu mają wpływ na trudności z koncentracją i samokontrolą.
4. Zwróć uwagę na to czego doświadczasz w tej chwili – jakie myśli, emocje i odczucia towarzyszą Ci w tej chwili.
5. Przekieruj uwagę na oddech. Badania mówią o technice 3×3 – trzy razy dziennie po trzy minuty skoncentrowania się tylko na oddechu.
6. Poszukaj pomocy – jeśli powyższe techniki okażą się nieskuteczne zwróć się z problemem do psychologa lub terapeuty.

Więcej dokładnych informacji i wskazówek do pracy znajdziecie w pozycjach poniżej:

Łukowska K., Od prokrastynacji do efektywności na drodze do kariery. Jak trening uważności może wspierać nasze dążenia?, Charaktery, nr 2(289) Luty 2021, s.73-79.

Modzelewski P., Prokrastynacja. Odłóż odkładanie na zawsze, Wydawnictwo internetowe e-bookowo, 2018r.

Markiewicz K., Prokrastynacja: O przyczynach i skutkach odkladania spraw na potem, Wyd. Difin, Warszawa, 2018.

Wiwatowska E., Zwlekający mózg, Charaktery, nr 2(289) Luty 2021, s. 38-42.

Bibliografia:

[1]E. Wiwatowska, Zwlekający mózg, Charaktery, nr 2(289) Luty 2021 s. 38.

[2] Tamże, s.39

[3] K. Łukowska, Od prokrastynacji do efektywności na drodze do kariery. Jak trening uważności może wspierać nasze dążenia?, Charaktery, nr 2(289) Luty 2021, s.73-79